Ekin Yaldız - Akıl Sorusu

   Akıl (veya bilinç) insan türü için bir yara mıdır yoksa bir nimet mi?

Akıl, ilk düşündüğümüzde çoğumuz için bir nimet gibi gözükür ki bu oldukça hak verilebilir bir durumdur. İlk insanlardan bu zamana kadar aklımız sayesinde geliştik, farkındalık oluşturduk ve bugünkü hâlimize büründük.

Teknik gelişmelerden tutup günümüzdeki yapay zekaya kadar akıl, hayatımızı birçok açıdan kolaylaştırdı. Aklın yararını, sadece teknik gelişmelerle sınırlandıramayız tabii ki. İlk insanlık kadar eskiye gitmesek de birkaç yüzyıl öncesine gidelim mesela. İnsanlar, krallar ve seçim olmadan “kan soyluluğu” yolu ile başa geçenler tarafından yönetiliyordu. Ama onların akıllarından demokrasi türedi, hürriyet türedi, adalet türedi. Akılları yoluyla elde ettikleri ideolojilerin peşinden gittiler ve başarılı oldukları pek çok zaman oldu.

Peki akıl, bize sadece nimetler bahşeden bir kavram mı yoksa aksinden de bahsedebilir miyiz? Ben bu yazıda bahsetmenin de ötesine geçip daha çok zıddına vurgu yapacağım. İnsanların icatlarından, buluşlarından, keşiflerinden gece gündüz bahsedebiliriz. Peki bu verimli elden çıkan kötülükler de olmuyor mu? Özellikle son zamanlarda tanık olduğumuz olaylar göz önünde bulundurulunca onların da aklın bir ürünü olduğunu kabul etmek istemeyiz. Hayvanların bizden en büyük farkının akılları olmamasından kaynaklandığını söyleriz ama unutmayalım ki hiçbir hayvan karnını doyurduktan sonra başka bir hayvanı öldürmez.

Aslında bu oldukça iki boyutlu bir konu. Herhangi bir taraftan tutmaya çalışsak onun tam zıddı arkamızdan geliyor. Şu an vereceğim örnek gibi. Einstein, aklının ürünü olarak atom hakkında çalışmalar yürüttü. Bunların bilime oldukça katkısı olacağı düşünüldü ki o da bunu o amaç uğruna yapmıştı zaten. Lakin insan aklı onu öyle evirip çevirdi ki bu durum, bu çalışmayı bir savaş aleti olma noktasına getirdi. Bence aklın bu iki yönü de zamanla değişmiş. İlk başlarda bir nimet iken gün geçtikçe yara olmaya ve yaralar oluşturmaya daha yakın. İnsan olarak doğa üzerine ve evren üzerine olan egemenlik alanlarımız arttıkça sanki bir açgözlülük gösteriyor kendini. Çevremize zarar veriyoruz, hırpalıyoruz.

Bu konuya çok karamsar da yaklaşmak istemem. Akıl, her zaman için bir nimet olarak öne çıkmalı ve bu ancak bize bağlı olarak gerçekleşir. Sokrates’in “Kendini bil.” sözü göründüğünden daha çok değerlidir. Eğer ki biz kendimizi bilip aklımızı tanır ve onu iyilikler adına kullanmayı tercih edersek o zaman bu nimetin sonsuzluğundan, sonsuza kadar bahsedebiliriz. Ancak buna son vermezsek ve bunu aksi şekilde yaparsak bu yara gittikçe büyüyecek ve bir kangren durumuna dönüşüp belki de tüm insanlığın sonunu getirecek.

Ekin YALDIZ 183 11/E